Từ Saigon, theo Quốc lộ 1A đi 200 km là sẽ tới cửa ngỏ miền Trung: Bình Thuận - Ninh Thuận. Nếu đi xe lửa sẽ dừng lại ga Mương Mán mà rất nhiều phụ nữ đi "thăm nuôi" chồng "học tập cải tạo" ở Hàm Tân sau 1975 đều biết rõ. Có thể nói 2 tỉnh này là nơi có nhiều cát, nắng và gió nhất nước ta.
1. Bình Thuận: 1. Khái quát: Là tỉnh duyên hải cực Nam Trung Bộ, với bờ biển dài 192 km từ mũi Đá Chẹt giáp Cà Ná, Ninh Thuận đến bãi bồi Bình Châu, Bà Rịa-Vũng Tàu. Phía bắc giáp tỉnh Ninh Thuận, phía tây bắc giáp tỉnh Lâm Đồng, phía tây giáp tỉnh Đồng Nai, phía tây nam giáp tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. Hiện nay Bình Thuận có 10 đơn vị hành chính bao gồm: Thành phố Phan Thiết, Thị xã La Gi, 8 Huyện:Tuy Phong, Bắc Bình, Hàm Thuận Bắc,Hàm Thuận Nam, Tánh Linh, Hàm Tân, Đức Linh, huyện đảo Phú Quý. Thủ phủ của Bình Thuận là thành phố Phan Thiết, cách Saigon 200 km.Địa hình Bình Thuận bao gồm 4 dạng cơ bản: núi thấp, gò đồi, đồng bằng, đồi cát và cồn cát ven biển. Ngoài khơi có một số đảo, trong đó có 10 đảo của huyện đảo Phú Quý, cách thành phố Phan Thiết 120 km.tỉnh có một số núi cao như: Đa My (1.642 m), Dang Sruin (1.302 m), Ông Trao (1.222 m), Gia Bang (1.136 m), núi Ông (1.024 m) và Chi Két (1.017 m). Một số nhánh mũi chạy ra sát biển tạo nên các mũi La Gàn, Kê Gà, Mũi Né, Mũi Rơm và Mũi Nhỏ.
Đất Bình Thuận nguyên thuộc nước Nhật Nam ngày xưa, sau là đất của Chiêm Thành. Vì chiến tranh liên miên nên Chiêm Thành mất dần đất đai.
Năm 1653, chúa Nguyễn Phúc Tần đánh chiếm đất Phan Lang (sau gọi là Phan Rang), và chỉ để lại mảnh đất phía Tây cho Chiêm Thành.
Năm 1692, chúa Nguyễn Phúc Chu lấy luôn mảnh đất còn lại đặt tên là Thuận Phủ và năm 1694 đặt là Thuận Thành trấn.
Năm 1697: Lập Bình Thuận phủ gồm 2 huyện An Phước và Hòa Đa. Sau cải thành Bình Thuận Dinh. Đời vua Gia Long vẫn giữ Bình Thuận dinh, đến vua Minh Mạng đổi lại Bình Thuận phủ.
Năm 1827: Minh Mạng đặt ra hai phủ Ninh Thuận và Hàm Thuận và hai huyện Tuy Phong và Tuy Định. Bình Thuận được đặt thành tỉnh và giao cho quan Tuần phủ Thuận Khánh kiêm nhiệm luôn tỉnh Khánh Hòa.
Năm 1883: Hòa ước ký với Pháp (ngày 23 tháng 7) sát nhập Bình Thuận vào Nam Kỳ.
Năm 1884: Hòa ước Patenôtre (ngày 6 tháng 6) lại đưa Bình Thuận về Trung Kỳ.
Năm 1888, vua Đồng Khánh chuyển phủ Ninh Thuận vào Khánh Hòa.
Năm 1900, vua Thành Thái đặt huyện Tuy Lý và lấy huyện Tánh Linh trước thuộc Đồng Nai Thượng sáp nhập vào Bình Thuận.
Năm 1905: Phủ Di Linh được nhập vào Bình Thuận.
Trước năm 1975: Bình Thuận có 8 Quận: Hàm Thuận, Phú Quý, Thiện Giáo, Hải Long, Hải Ninh, Hòa Đa, Tuy Phong và Phan Lý Chàm.
Năm 1976: Bình Thuận sát nhập với Bình Tuy và Ninh Thuận thành tỉnh Thuận Hải. Đến tháng 4 năm 1992, Thuận Hải lại chia ra thành hai tỉnh riêng: Bình Thuận và Ninh Thuận. Quyết định chia tách ghi ngày 26 tháng 12 năm 1991.
Bình Thuận bây giờ vẫn bao hàm cả Bình Tuy (huyện Hàm Tân bây giờ).
Bình Thuận có bề dày lịch sử, văn hoá lâu đời, nhất là văn hoá Chămpa với nhóm di tích tháp Chàm cổ Pôshanư, đền thờ Poklong Mơhnai và hơn 100 bảo vật hoàng tộc Chăm nguyên gốc quý hiếm được bà Nguyễn Thị Thềm, hậu duệ vua Chăm lưu giữ, trong đó có vương miện, áo bào, hia hài, vòng xuyến của vua và hoàng hậu. Người Chăm là một trong những người đầu tiên phát hiện ra công dụng của nước khoáng Bình Thuận. Họ đã dùng nước khoáng này chữa bệnh và chế nước thơm rửa tượng thánh. Bằng nước khoáng Bình Thuận, vào thế kỷ 13, người Chăm đã chữa khỏi bệnh phong cho vua Chế Mân của họ. Công chúa Huyền Trân, con gái vua Trần và cũng là hoàng hậu của vua Chế Mân rất ngạc nhiên về sự màu nhiệm, huyền bí của suối nước này nên đã đặt tên suối là Vĩnh Hảo. Người Pháp cũng khai thác nước khoáng Vĩnh Hảo từ năm 1920. Đến nay, nước suối khoáng Vĩnh Hảo đã nổi tiếng trong nước và đang từng bước vươn ra xuất khẩu trên thị trường các nước trong khu vực và thế giới.
Bình Thuận có vũng lãnh hải rộng 52 nghìn km² nên Bình Thuận là một trong ba ngư trường lớn của Việt Nam trữ lượng khai thác đánh bắt hải sản đạt 240.000 tấn hải sản các loại, là điều kiện chế biến thủy sản xuất khẩu. Sò điệp là đặc sản của biển Bình Thuận, tập trung ở 4 bãi chính là: La Khế, Hòn Rơm, Hòn Cau và Phan Rí, cho phép đánh bắt 25-30 nghìn tấn/năm. Bình Thuận có 151.300 ha đất canh tác nông nghiệp, trong đó có trên 50.000 ha đất lúa và đang đầu tư để hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp, cây ăn quả với:2.500 ha thanh long, 30.000 ha điều, 15.000 ha bông vải, 20.000 ha cao su, 2.000 ha tiêu. Chăn nuôi gia súc, gia cầm khá phát triển. Với diện tích 400.000 ha rừng và đất lâm nghiệp, trữ lượng gỗ 25 triệu m³ và thảm cỏ là tiền đề thuận lợi để lập các nhà máy chế biến gỗ và phát triển các trang trại chăn nuôi đại gia súc và lập nhà máy chế biến thịt bò, heo... Có một dạo, Bình Tuy có nhiều lò than nhưng nay thì lụi tàn. Bình Thuận có nhiều loại khoáng sản với trữ lượng lớn:
- Nước khoáng thiên niên bicarbonat: hơn 10 mỏ trữ lượng cao, chất lượng tốt (trong đó có cả mỏ nước khoáng nóng 700 độ C) có thể khai thác trên 300 triệu lít/năm. Trong đó, 2 mỏ đang được khai thác và kinh doanh đó là Vĩnh Hảo và Đa Kai.
Là một tỉnh ven biển, Bình Thuận từng là tỉnh sản xuất nhiều muối nhất nước. Khí hậu quanh năm nắng ấm, nhiều bãi biển sạch đẹp, cảnh quan tự nhiên và thơ mộng, giao thông thuận lợi, Bình Thuận đang là một trong những trung tâm du lịch lớn của Việt Nam. Danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Bình Thuận là Mũi Né (Phan Thiết), núi Tà Cú (Hàm Thuận Nam), chùa Cổ Thạch (Bình Thạnh-Tuy Phong), chùa Linh Sơn Cổ Tự (Vĩnh Hảo-Tuy Phong), Bàu Trắng xã Hoà Thắng (Bắc Bình), hồ Hàm Thuận - Đa My (Hàm Thuận Bắc), hồ Sông Quao (Hàm Thuận Bắc), Dinh Thầy Thiếm ( Tân Tiến - La Gi).
2. Du lịch: Bình Thuận đầu tư xây dựng các quần thể du lịch - nghỉ mát - thể thao - leo núi - du thuyền - câu cá - đánh golf - nghỉ dưỡng - chữa bệnh tại khu vực Mũi Né (thành phố Phan Thiết), Hàm Tân, Tuy Phong phục vụ du lịch. Hiện nay, thành phố Phan Thiết đang có một sân golf 18 lỗ, đang triển khai xây dựng sân golf thứ hai mang tầm vóc quốc tế, 5 khách sạn lớn, nhiều làng du lịch cao cấp, hệ thống nhà nghỉ ven biển... sẵn sàng đáp ứng các nhu cầu ăn nghỉ, vui chơi giải trí của du khách và các nhà đầu tư. Bình Thuận còn có nhiều di tích văn hóa - lịch sử: Tháp Pôshanư, Dinh Vạn Thủy Tú, Trường Dục Thanh, Hải đăng Khe Gà.
c. Khu vực đồi cát Mũi Né đẹp nhất và hoạt động du lịch dã ngoại sôi động nhất nước. Mũi Né là một mũi biển, một trung tâm du lịch nổi tiếng ở Phan Thiết. Trước 1975, khu này mất an ninh do hoạt động của VC. Ngày nay, Mũi Né là một phường của thành phố Phan Thiết và đang hình thành đề án nâng cấp thành thị xã của tỉnh Bình Thuận do kỹ nghệ du lịch ngày càng phát triển mạnh hơn. Từ một dải bờ biển hoang vu với các đồi cát đỏ mênh mông như sa mạc nằm rất xa đường giao thông, chỉ có lác đác vài xóm chài nghèo ẩn mình dưới bóng dừa râm mát, bỗng chỉ trong vài năm gần đây Mũi Né đã mọc lên hàng trăm khu resort rất được du khách nước ngoài ưa chuộng với bãi biển cát trắng dọc theo sườn núi, có hàng cây xanh và sự vắng lặng dù gần bên làng chài. Theo ước tính, Mũi Né chiếm hơn 70% số lượng resort của Việt Nam nhưng 6 năm qua, dường như đang bị "bão hòa" và cũng không còn hấp dẫn nữa do thiếu đầu tư cần thiết để tạo ra sự thu hút du khách trở lại nơi này. Cách trung tâm thành phố Phan Thiết 22 km về hướng Đông Bắc, Mũi Né được nối liền với thành phố biển này bởi con đường Nguyễn Đình Chiểu - huyết lộ duy nhất này được coi là tuyến trọng yếu cho ngành du lịch của Bình Thuận. Sau 7 giờ chiều, khu này gần như ...đi ngủ sớm, chẳng còn hoạt động nào cho du khách giải trí,trừ các night club, bar (+ mãi dâm) trong khu trung tâm !
Khi đến Mũi Né, du khách sẽ có thể được tham quan làng chài Mũi Né và đồi cát (nơi đây đã được ghi lại trong rất nhiều tác phẩm nhiếp ảnh Việt Nam), có cơ hội chứng kiến được hoạt động của một làng chài xứ biển thuần chất Việt Nam và ăn thử con dông và nhiều hải sản khác. Tên gọi Mũi Né xuất phát từ việc ngư dân, mỗi khi đi biển gặp bão, thường đến đây nương náu. "Mũi" là cái mũi đất đưa ra biển; "Né" có nghĩa là để né tránh. Nơi đây có sự hài hòa giữa màu trắng của cát, màu vàng óng của nắng và màu xanh thẳm của biển tạo cảm giác ấm áp và trong lành. Làm sao để thu hút nhiều hơn du khách trở lại nơi này?
e.Đền thờ cá voi lớn nhất mang tên Vạn Thủy Tú, nơi lưu giữ hơn 100 bộ xương cá voi (Phan Thiết).
f. Ngọn hải đăng Kê Gà bằng đá cao nhất (cao 100 m - Hàm Thuận Nam). Hải đăng Khe Gà nằm trên một hòn đảo thuộc xã Thuận Quý, trước thuộc huyện Hàm Tân, nay thuộc huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận. Sở dĩ có tên gọi Khe Gà hay còn gọi là Kê Gà vì mũi đất có khe giống đầu mỏ của một con gà. Hòn đảo này rộng 5 ha với hàng trăm cụm đá hoa cương vàng rực muôn hình muôn vẻ và hàng trăm cây sứ đại thụ. Mũi đất này còn được người dân địa phương gọi là Mũi Điện do ngọn hải đăng ở đây phát sáng bằng năng lượng điện. Tuy nhiên, cái tên Mũi Điện cũng được dùng ở nhiều ngọn hải đăng khác như Đại Lãnh (Nha Trang), Bãi Môn (Phú Yên)... Hiện nay, hòn đảo Khe Gà và ngọn Hải đăng đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn với du khách khi đến tham quan tỉnh Bình Thuận. Hải đăng Khe Gà còn là di tích kiến trúc độc đáo. Theo lịch sử hàng hải ở khu vực này, Mũi Khe Gà được coi là một vị trí cực kỳ hiểm yếu của vùng biển từ Phan Rang đi Vũng Tàu. Ngay từ các thế kỷ trước đã có rất nhiều thuyền buôn qua lại nơi đây và bị đắm do không xác định được tọa độ, vị trí. Để đáp ứng nhu cầu vận tải của quân đội Pháp cũng như tàu buôn của nước ngoài qua đây, người Pháp đã nghiên cứu và cho xây dựng ngọn Hải đăng Khe Gà. Thiết kế: Chanvat (người Pháp). Trong thời gian xây dựng hải đăng (tháng 2 năm 1897 - cuối năm 1898), có rất nhiều người chết do tai nạn. Bắt đầu hoạt động: năm 1900. Hiện nay, ở đây vẫn còn nghĩa địa yên nghỉ của những người đã chết khi xây dựng công trình này. Bên trong hải đăng có 184 bậc thang xoáy ốc bằng thép dẫn đến đỉnh Hải đăng(cao: 35m, chiều cao toàn bộ tính từ tầm ngọn đèn đến mặt biển: 65m) cùng hàng chục bậc tam cấp dẫn lên đến đỉnh đèn. Kích thước mỗi cạnh (chân): rộng 3m, đỉnh rộng 2,5m. Bề dày tường: từ chân đến độ cao 6m là 1,6m, càng lên cao độ dày càng giảm từ 1,50m và mỏng nhất ở đỉnh tháp là 1m. Bán kính quét sáng trên biển: 22 hải lý, tương đương 40 km, dùng làm tín hiệu hướng dẫn tàu bè qua lại. Xung quanh chân Hải đăng có hai hàng hoa sứ dọc theo lối đi do người Pháp trồng từ cuối thế kỷ trước đến nay còn nguyên, toả bóng mát quanh năm. Tất cả đều được đưa từ Pháp sang, kể cả ngọn đèn (2.000W) trên đỉnh và máy phát điện. Với quy mô này, Hải đăng Khe Gà hiện là ngọn hải đăng cao và cổ xưa nhất Việt Nam nói riêng và vùng Đông Nam Á nói chung. Có một tấm đá hoa cương lớn đặt ngay trước cửa vào Hải đăng khắc năm 1899. Tấm đá hoa cương này chưa biết người Pháp đưa từ đâu đến vì trong khu vực không có loại đá này. Không phải chỉ là những viên đá bình thường có 4 góc mà tất cả những khối đá hoa cương dùng xây Hải đăng đều đã được chạm, khắc thành từng ô, từng hình cạnh khớp với nhau. Nghĩa là gần như có sẵn một ngọn tháp bằng đá đã được làm sẵn, khi xây chỉ cần lắp đặt vào đúng thứ tự, góc cạnh từ dưới lên trên và chỉ cần đưa vữa vào là kết dính lại, không cần phải trét sửa chữa.
g. Chùa Ông (tức Quan Đế Miếu) là ngôi chùa cổ nhất và có quy mô lớn nhất của người Hoa ở Bình Thuận, nằm tại phường Đức Nghĩa, thành phố Phan Thiết.Trên nóc chính diện có khắc dòng chữ Hán "Thiên kiến Canh Dần niên trọng đông kiết tạo", có nghĩa là "Chùa được thiết lập vào tháng 11 năm Canh Dần" (1770). Người Hoa xây dựng để thờ Quan Công(Quan Thánh đế quân). Sách Đại Nam Nhất Thống Chí tập 12 gọi là Đền Quan Công đúng với tên của miếu.
Đặc biệt, nội dung thờ phụng bên trong chỉ thờ tượng Quan Thánh đế quân, cùng những tượng khác chứ không thờ Phật. Ngay trước cổng vào chùa còn tấm biển ghi "Quan Thánh miếu". Chùa không có các nhà sư trụ trì. Thế nhưng trong dân gian từ xưa đến nay cả người Việt và người Hoa đều quen gọi là Chùa Ông.Ngày Tết cổ truyền của dân tộc, Chùa Ông là nơi mà nhân dân đến để cầu cho một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, làm ăn may mắn của mọi người, mọi nhà. Chùa Ông còn là trung tâm Lễ hội Nghinh Ông của người Hoa tại thành phố Phan Thiết.
h. Chùa Cổ Thạch (gọi là chùa Hang) tọa lạc ở xã Bình Thạnh, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận, trên ngọn núi cao 64m, kề bên bãi biển Cà Dược. Lúc đầu chùa chỉ là một thảo am nhỏ do Thiền sư Bảo Tạng khai sơn vào khoảng giữa thế kỷ XIX. Về sau chùa được xây dựng lại khang trang với tên gọi chùa Cổ Thạch. Sau đó chùa lại nhập với chùa Bình Phước và được trùng tu mở rộng. Đứng trên chùa Hang, du khách có thể phóng xa tầm mắt chiêm ngưỡng cả vùng bãi biển mênh mông xanh biếc với rất nhiều tảng đá xếp chồng lên nhau tạo thành nhiều hình thù đẹp mắt. Chùa Hang là một hệ thống gồm nhiều hang thờ, nằm rải rác đan xen nhau. Cách chùa Hang không xa là Hang Gió. Từ đây nhìn ra biển, bạn có thể thấy được bãi sỏi bảy màu (những viên sỏi trơn nhẵn có nhiều màu sắc khác nhau: từ trắng muốt, đen tuyền, xanh, vàng nhạt đến xám, nâu, rồi tím sẫm) uốn cong theo bờ biển xanh. Qua nhiều năm tháng, sóng biển đã bào mòn những tảng đá, tạo nên nhiều hình dạng kỳ lạ. Nơi lưu lại qua đêm lý tưởng nhất là Làng du lịch Cổ Thạch, giá phòng máy lạnh từ 140.000 - 260.000 đồng/phòng (1-3 giường), thuê lều: 50.000 - 70.000 đồng (2-4 người).
- Liên Thành Thương quán: làm kinh tế gây quỹ hoạt động
- Liên Thành Thư xã: tuyên truyền và truyền bá các sách báo có nội dung yêu nước
- Dục Thanh Học hiệu: mở trường dạy cho con em người yêu nước và lao động nghèo theo nội dung yêu nước và tiến bộ
do các nhà chí sĩ Nguyễn Trọng Lội, Nguyễn Quý Anh (là hai con trai nhà thơ Nguyễn Thông), Trương Gia Mô, Hồ Tá Bang, Nguyễn Hiệt Chi, Trần Lệ Chất sáng lập ở Phan Thiết, nhằm hưởng ứng phong trào Duy Tân mà Phan Châu Trinh, Trần Quý Cáp và Huỳnh Thúc Kháng khởi xướng tại Trung Kỳ. Công ty Liên Thành hoạt động có hiệu quả, bí mật đóng góp một phần tài chính cho phong trào Đông Du của Phan Bội Châu. Liên Thành thư xã do Nguyễn Hiệt Chi phụ trách mời nhiều diễn giả đến diễn thuyết, trong đó có Phan Châu Trinh, gây được tiếng vang sôi nổi. Đặc biệt Dục Thanh học hiệu đã đào tạo được một lớp trẻ học tập theo sách vở và tinh thần mới.Trường Dục Thanh được xây dựng năm 1907(cùng năm xây dựng với trường Đông Kinh Nghĩa Thục) nằm ở làng Thành Đức (ngày nay là nhà số 39 phố Trưng Nhị, phường Đức Nghĩa, TP. Phan Thiết).
3. Ẩm thực: Bình Thuận có nhiều sản phẩm địa phương nổi tiếng:
Khách du lịch muốn mua mực một nắng đem về làm quà cho người thân, bạn bè? Người bán sẽ lấy loại mực một nắng (để ở tủ cấp đông) mà giao cho khách. Cẩn thận hơn, nếu du khách có mang theo thùng xốp, đựng đá, thì vận chuyển 5, 6 giờ đồng hồ mực vẫn tươi ngon, nên mực một nắng là món khoái khẩu mỗi khi có bạn ở xa đến chơi, món ăn đầu tiên thết khách bao giờ cũng là món mực nướng một nắng. Bên đĩa mực chín vàng, câu chuyện giữa chủ nhân và khách thêm phần rôm rả. Nhìn khách thưởng thức, chủ nhân thầm tự hào với hương vị quê nhà chỉ từ con mực lá đơn sơ, nhưng qua tài chế biến, người vùng biển đã giới thiệu với khách khắp các miền đất nước một món ăn độc đáo vùng biển của Nam Trung Bộ.
* Hylocereus undatus thuộc chi Hylocereus, ruột trắng với vỏ hồng hay đỏ.
* Hylocereus polyrhizus thuộc chi Hylocereus, ruột đỏ với vỏ hồng hay đỏ.
* Selenicereus megalanthus thuộc chi Selenicereus, ruột trắng với vỏ vàng.
Bình Thuận là địa phương có nhiều cuộc thi, lễ hội dân gian độc đáo nhất như: đua thuyền trên sông Cà Ty (mồng 2 tết hằng năm), chinh phục núi Tàkóu, chạy việt dã vượt đồi cát Mũi Né và lễ hội rước đèn Trung thu (Phan Thiết) có quy mô lớn nhất dành cho trẻ em được ghi vào sách Kỉ lục Guiness Việt Nam.Ngoài ra, Phan Thiết còn có Lễ hội Nghinh Ông, Lễ hội cầu ngư.
- Địa phương có resort, khách sạn nằm dọc biển nhiều nhất Việt Nam
- Địa phương có diện tích trồng thanh long nhiều nhất Việt Nam
- Phan Thiết: địa phương có thương hiệu sản xuất nước mắm đầu tiên tại Việt Nam
- Chùa Phật Quang (Phan Thiết): ngôi chùa có mõ gia trì bằng gỗ lớn nhất Việt Nam
- Lễ hội Nghinh Ông Quan Thánh Đế Quân lớn nhất Việt Nam
- Đồi cát Mũi Né: đồi cát thay đổi hình dạng tự nhiên nhiều nhất Việt Nam
- Bãi đá Cổ Thạch (Tuy Phong): có hình dạng màu sắc nhiều nhất Việt Nam
- Vĩnh Hảo: doanh nghiệp đầu tiên nuôi trồng tảo quý Spirulina ở Việt Nam
- Rồng Thanh Long: con rồng (dùng để múa lân-sư-rồng) dài nhất Việt Nam.
Ninh Thuận được bao bọc bởi ba mặt núi và một mặt biển: phía tây là vùng núi cao giáp Đà Lạt, phía bắc và phía nam có hai dãy núi chạy ra biển. Phía bắc giáp tỉnh Khánh Hoà, phía nam giáp Bình Thuận, phía tây giáp Lâm Đồng, phía Đông có bờ biển dài 105 km. Giữa tỉnh và ven biển là vùng đồng bằng khô cằn nên được mệnh danh là miền Viễn tây của Việt Nam. Vùng núi cao chiếm 63,2 % tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh, vùng gò đồi chiếm 14,4% và đồng bằng là 22,4%.Tổng diện tích: 336.006 ha. Ninh Thuận gồm có 1 thành phố (Phan Rang-Tháp Chàm) và 5 huyện: Bác Ái (được thành lập 6-11-2000), Ninh Hải, Ninh Phước, Ninh Sơn, Thuận Bắc (được thành lập 01-10-2005).
Ninh Thuận có nhiều sông, suối nhưng lớn nhất là sông Cái. Nếu tính cả các phụ lưu là sông Mê Lam, sông Sắt, sông Ông, sông Chá, sông Lu và sông Quao thì hệ thống sông Cái có chiều dài 246 km. Ngoài hệ thống này, Ninh Thuận còn có một số sông khác như sông Trâu, sông Quán Thẻ, sông Bà Râu... với tổng chiều dài 184 km. Ngày 20 tháng 5 năm 1901, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập tỉnh Phan Rang, tỉnh lị cũng là Phan Rang. Năm 1913, tỉnh Phan Rang bị xóa bỏ, phần phía bắc nhập vào tỉnh Khánh Hòa, còn phần phía nam gọi là đại lý hành chính, thuộc tỉnh Bình Thuận. Ngày 5 tháng 7 năm 1922, tỉnh Phan Rang (còn gọi là tỉnh Ninh Thuận) được tái lập, gồm phủ Ninh Thuận và huyện An Phước (nơi người Chăm cư trú), do một Công sứ Pháp cai trị. Dưới Công sứ còn có một Quản đạo. Năm 1958, tỉnh Ninh Thuận gồm có 3 quận (24 xã): Thanh Hải (quận lị Khánh Hải), An Phước (quận lị Hậu Phước), Bửu Sơn (quận lị An Sơn).
Ngày 6-4-1960, thành lập quận Du Long, do tách một phần đất quận Bửu Sơn và một phần đất của quận Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa. Quận lị đặt tại Karom, xã Cam Ly. Trước ngày 16 tháng 4 năm 1975, tỉnh Ninh Thuận gồm có 5 quận: Thanh Hải, An Phước, Bửu Sơn, Du Long và Sông Pha. Sau 30 tháng 4 năm 1975, Ninh Thuận được sáp nhập với Bình Thuận, Tuyên Đức, Lâm Đồng thành tỉnh Thuận Lâm. Tháng 2 năm 1976, ba tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy hợp nhất thành tỉnh Thuận Hải. Trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận cũ có một thị xã (Phan Rang) và 3 huyện (Ninh Sơn, Ninh Hải, An Phước). Từ 1977 đến 1981, địa bàn tỉnh Ninh Thuận từ một thị xã và ba huyện hợp nhất thành hai huyện là huyện An Sơn với thị trấn huyện lỵ Tháp Chàm và huyện Ninh Hải (mới) với thị trấn huyện lỵ Phan Rang. Từ 1981 lại quay lại các đơn vị hành chính cũ là 1 thị xã và 3 huyện.
Ngày 26-12-1991, tỉnh Thuận Hải được chia tách thành hai tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận. Ngày 1 tháng 4 năm 1992, tỉnh Ninh Thuận chính thức đi vào hoạt động. Khi đó, tỉnh Ninh Thuận có diện tích 3.530,4 km², dân số 406.732 người và gồm có 1 thị xã (Phan Rang) và 3 huyện (Ninh Sơn, Ninh Hải, Ninh Phước).
Với diện tích tự nhiên 3.360,1 km², dân số năm 2001 ước tính khoảng 531,7 nghìn người với mật độ dân số 158,2 người /km² .
Trên địa bàn Ninh Thuận có 28 dân tộc nhưng đông nhất là người Kinh, người Chăm và người RăkLai.
Tỉnh có hơn 20 làng người Chăm, trong đó có những làng vẫn duy trì các tập quán của chế độ mẫu hệ. Ninh Thuận có gần như còn nguyên vẹn hệ thống tháp Chàm xây dựng trong nhiều thế kỷ trước, tiêu biểu là cụm tháp Hoà Lai xây dựng thế kỷ thứ 9, cụm tháp Poklong Garai xây dựng thế kỷ 13 và cụm tháp Pôrômê xây dựng thế kỷ 17.
Ninh Thuận là địa phương sản xuất muối lớn nhất cả nước với sản lượng 130 nghìn tấn/năm. với các nhà máy sản xuất muối lớn như Cà Ná, Phương Cựu ... Ngoài ra, với diên tích rừng lớn, lâm nghiệp cũng được coi là thế mạnh nhưng khai thác bừa bãi, chưa hiệu quả. Nho được trồng khá nhiều ở đây (trên 1.500 ha nho), gần đây có giống nho xanh trái lớn, chất lượng không thua kém nho vùng ôn đới. Con đường đi từ Đà Lạt qua Phan Rang cần tu bổ và mở rộng, nhất là đoạn từ ngã 3 Fimnom đến đỉnh đèo Ngoạn Mục quá xấu cho dù đèo Ngoạn Mục là một trong những con đường đèo đẹp nhất nước. Từ Bình Thuận đi về phiá Bắc, vừa xuống đèo vượt qua biên giới giữa Bình Thuận - Ninh Thuận là thấy ngay bãi biển Cà Ná đẹp vô cùng với nhiều hòn đá to lổn ngỗn sát bờ. Nhiều con đường ở Phan Rang - Tháp Chàm như con đường 21/8 có rất nhiều cây trứng cá, cây bàng, cây phượng vỹ… Tháp Chàm Yên Ngựa hôm nay có thêm khu nhà mới to đẹp, khang trang hơn.
Phan Rang cách Saigon 350 km, cách Đà Lạt 110 km, cách Nha Trang 105 km và cách Hà Nội 1388 km.
Tên Tháp Chàm được đặt theo cụm tháp Pôklông Glarai phía bắc thành phố. Chợ Phan Rang đã tu bổ mới hơn xưa, thành phố Phan Rang hôm nay thay đổi nhiều lắm, đường 16 tháng 4 đi ra phía biển là con đường đẹp nhất. Cầu Mống cũ bằng sắt, chung với đường xe lửa, cầu mới bằng bê tông cốt thép nằm kế bên. Khu Resort Hoàn Cầu khá đẹp, là nơi nghỉ mát lý tưởng trong mùa hè. Nhà thờ lớn Phan Rang, 2 trường trung học Nguyễn Trãi và Phạm Văn Ðồng cũng tu bổ và sơn phết khang trang. Thị xã Phan Rang nhỏ lắm. Ði về hướng Đông sẽ dẫn đến một bờ biển dài và đẹp vô cùng, có bờ cát trắng mênh mông cùng mặt biển xanh rì rào sóng vỗ. Con đường dẫn đến biển là đường 16/4, có thể nói đây là con đường đẹp nhất Phan Rang! Con đường thẳng và rộng, hai bên đường là những toà nhà mới xây và trên đường có một quảng trường rộng lớn và rất đẹp. Vào mùa hè, biển càng đông và vui hơn, mọi người cùng vui đùa trên cát, vùng vẫy trong làn nước, du khách từ xa cũng đến rất nhiều. Ban đêm, biển càng đẹp và lãng mạn. Có thể ngồi quán cà phê ven biển để ngắm sao và trò chuyện… Ở hướng Tây có rất nhiều khu sinh thái nhưng vẫn chưa khai thác hết; vì vậy, chúng vẫn còn vẻ đẹp hoang sơ. Nào là thác Mơ, thác Dầu, thác Than… rất nhiều và ở Tháp Chàm thì có khu di tích của người Chăm. Hằng năm, vào dịp tết của người Chăm, người Chăm thường tổ chức những lễ hội rất náo nhiệt. Họ nhảy múa, ca hát trên tháp và khách du lịch cũng thường tới đây để tham quan. Về hướng Nam của thị xã sẽ gặp một con sông êm đềm. Nó chỉ nhỏ thôi chứ không hùng vĩ như sông Hồng, sông Cửu Long nhưng nó là nguồn cấp nước chính cho Thị xã. Đi xa hơn chút nữa, bạn sẽ vào vùng đất có tên là An Thạch – đây là vùng đất có rất nhiều bà con dân tộc sinh sống thì ta sẽ bắt gặp “Cồn Cát”. Vào mỗi đêm trăng rằm hầu như người dân thị xã đều đổ dồn về đây để vui chơi, ngắm cảnh đẹp thơ mộng được tạo ra bởi cồn cát dài và ánh trăng lung linh mờ ảo. Đi xa nữa theo đường quốc lộ 1A, chúng ta sẽ tìm tới một địa điểm có tên là “Hồ Tân Giang” – một địa điểm mà mọi người cũng thường hay lui tới. Cũng trên con đường này quay ngược về phía bắc, dọc đường đi bạn sẽ thấy những cánh đồng lúa xanh rì, những giàn nho trĩu quả và đi nữa là tới khu di tích “Ba Tháp”… Còn rất nhiều cảnh đẹp nữa mà với blog thì tôi không thể nào tả hết được. Còn về đặc sản, không có gì nhiều, ngoài những chùm nho đỏ ngọt rất ngon và rất rẻ cùng với hải sản.
Sân bay chính của thành phố là sân bay Thành Sơn. Đây từng là căn cứ của Không quân Hoa Kỳ, nay trở thành sân bay quân sự của Việt Nam.
- Bãi tắm Ninh Chữ - Bình Sơn: cách trung tâm thị xã Phan Rang - Tháp Chàm 6km về phía Ðông. Ðây là một trong 9 bãi tắm đẹp của Việt Nam, có chiều dài 10km, bờ biển bằng phẳng hình vòng cung, cát trắng mịn, nước trong xanh, không khí trong lành quanh năm sóng vỗ rì rào… Xung quanh có rừng dương xanh ngút ngàn, những cánh đồng lúa bát ngát thoang thoảng hương thơm, Ðầm nại giàu tôm, cá, mực, núi Ðá Chồng, núi Tân An, núi Cà Ðú với những tảng đá lớn nhỏ xếp chồng lên nhau tạo thành một quần thể thiên nhiên hài hòa, hữu tình, khí hậu mát mẻ, nắng ấm quanh năm… Khách du lịch đến đây có thể tắm biển, leo núi, thăm chùa, đình cổ ở núi Ðá Chồng (Dư Khánh), xa hơn nữa có thể du lịch dã ngoại ở Vĩnh Hy, săn bắn ở suối nước ngọt, đi canô, môtô nước quanh bờ biển Ninh Chữ, Ðầm Nại, đến Hòn Thiên. Nghe nói trước 1975, mỗi lần ông Thiệu về quê thường ra đây tắm biển.
- Bãi biển Tuấn Tú : Nằm phía sau làng Văn hóa Tuấn Tú, huyện Ninh Phước có 1 bãi biển đẹp như chính tên gọi của nó: biển Tuấn Tú. Với những dải cát trắng lấp lánh dưới ánh nắng mặt trời, cùng với dòng nước trong xanh, mát rượi, biển Tuấn Tú rất thích hợp cho việc tắm biển, nghỉ ngơi rất an tòan cho khách du lịch. Xung quanh biển còn có 1 quần thể thiên nhiên hài hòa khác, đó là động cát thơ mộng Tuấn Tú, thác đá Sối ngày đêm đổ những dòng nước mát từ trên độ cao 12 mét tung bọt trắng xóa ... tạo nên nét độc đáo riêng của bãi tắm nơi này. Biển Tuấn Tú quả là 1 điểm tham quan có giá trị khi kết hợp với du lịch tại bãi biển Từ Thiện, Tuấn Tú.
- Bãi biển Từ Thiện: Nằm ở phía bắc Mũi Dinh, thuộc địa bàn huyện Ninh Phước. Biển Từ Thiện có đặc thù riêng so với các bãi biển khác: Nơi đây nước biển rất trong xanh, biển lặng mênh mông bởi nó được kè bởi san hô có tác dụng ngăn chặn tất cả các đợt sóng lớn, thậm chí gần bờ dường như không có sóng. Với những ưu điểm này nên biển Từ Thiện là nơi tắm biển lý tưởng, nhất là đối với người già, trẻ nhỏ và người khuyết tật, tàn tật - là đối tượng cần được tòan xã hội quan tâm, bù đắp. Ngòai việc tắm, ở đây còn có thể tổ chức nhiều họat động thể thao, vui chơi giải trí như lướt ván, bơi thuyền... đứng trong bờ có thể ngắm nhìn không chán mắt những dải sóng trắng xóa đập vào các con đê tự nhiên ở ngòai khơi xa.
- Bãi biển Phước Dinh: Chỉ với 5 km chiều dài, cát mịn, phía xa xa là những đồi cát cao, nằm liền kề khu dân cư cùng rừng dương xanh râm mát tạo nên những tấm thảm dày mềm mại và thơm mùi lá dương khô, bãi biển Phước Dinh của huyện Ninh Phước thật sự hấp dẫn du khách. Với độ dốc lớn và sóng to, biển Phước Dinh có thể phát triển các họat động du lịch thể thao biển như lướt ván, lướt sóng, lặn,... Không những thế, biển nơi đây còn có những khối san hô phủ rêu xanh ôm bọc lấy đường bờ, bảo vệ cho bờ biển không bị sóng xâm thực vào sâu đất liền rất thích hợp cho việc xây dựng những công trình để đón tiếp, phục vụ khách khá an toàn.
- Bãi tắm Cà Ná: nằm trên quốc lộ 1A, cách trung tâm thị xã Phan Rang - Tháp Chàm 30 km về phía Nam, về phía Tây quốc lộ là dãy Trường Sơn hùng vĩ nhô ra gần sát bờ biển ôm gọn tuyến đường sắt Bắc - Nam, giao thông thuận lợi .
Bãi tắm Cà Ná được mệnh danh là "nàng công chúa ngủ quên" bởi bãi biển này còn mang nhiều dấu tích hoang sơ, khí hậu nắng ấm quanh năm. Ðến đây du khách sẽ được đắm mình trong dòng nước xanh mát có độ mặn cao hơn các vùng khác từ 3 – 40 C, chiêm ngưỡng những mỏm đá đủ loại hình thù nằm sát mép bờ, chụp ảnh lưu niệm hoặc tổ chức leo núi, thưởng thức các món ăn đặc sản, thăm các danh thắng, các công trình văn hóa đặc sắc, các làng nghề truyền thống của dân tộc Chăm thuộc huyện Ninh Phước, đi thuyền ra đảo Cù Lao Câu, đi tắm nước khoáng Vĩnh Hảo…
- Vịnh Vĩnh Hy: Cách thị xã Phan Rang - Tháp Chàm 42 km về hướng Ðông Bắc, nằm giữa làng Vĩnh Hy, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, là nơi còn nhiều nét hoang sơ do thiên nhiên hào phóng ban tặng, 1 quần thể thiên nhiên xinh đẹp, hùng vĩ với những bãi cát trắng bao quanh, những dãy núi đá cao chót vót và những dòng suối chảy róc rách xen lẫn giữa rừng cây xanh bạt ngàn . Ðến đây du khách có thể tắm biển, tắm suối, câu cá, hít thở không khí trong lành, khám phá những hang động, rừng cây; tham quan cảnh đẹp của Vịnh bằng tàu thuyền, ca nô; leo núi, cắm trại , thăm chiến khu xưa CK 19 ... hay xem san hô bằng tàu đáy kính, hoặc chiêm ngưỡng rùa biển đẻ trứng vào những đêm rằng sáng trăng .
- Bãi biển Cà Tiên: Nằm gần tận cùng phía bắc tỉnh Ninh Thuận, thuộc địa bàn huyện Ninh Hải, phía Nam giáp dãy núi thuộc mũi Cà Tiên, phía đông Nam giáp đảo Bình Hưng thuộc tỉnh Khánh Hòa. Bãi biển Cà Tiên có chiều dài 3,8 km, là 1 trong những bãi biển đẹp vì sự hoang sơ của nó, cát trắng mịn, ven sát bờ độ dốc không lớn, có những hàng dừa xanh ngát vươn mình ra biển rộng. Vào mùa khô, ở đây có sóng rất to, thuận lợi cho họat động du lịch thể thao lướt sóng... Mặt khác, điều kiện khí hậu biển Cà Tiên còn cho phép tổ chức các họat động du lịch quanh năm tại đây.
- Bãi Thùng: Ði về phía đông Nam bãi Cà Tiên, hoặc phía Nam Mũi Ðá Vách du khách bắt gặp 1 bãi biển có độ dài khỏang 400m, cát mịn, đôi chỗ có những mảnh san hô vụn nằm trên nền cát trắng, đó chính là Bãi Thùng. Phía xa Bãi Thùng là các vách đá đỏ cùng với những hòn đá sót lại ven biển tạo nên sự tương phản về màu sắc và kỳ thú của cảnh quan nơi đây. Bãi Thùng có độ sâu vừa phải, gần bờ là cát pha chút mảnh san hô vỡ, xa hơn một chút là mặt đá bị mòn tạo nên những phiến đá bằng phẳng, rất độc đáo. Sóng tại đây không lớn như ở Cà Tiên, nước trong xanh có thể nhìn thấy đáy khi bơi lặn, thám hiểm thủy cung...
- Bãi Lớn: Nằm ở phía Bắc của Bãi Thùng, cách 1 ngọn đồi thấp là Bãi Lớn. Bãi biển nơi đây đẹp và rất hoang sơ vì bãi biển này chưa có bàn tay khai thác của con người cho bất kể họat động kinh tế nào. Với những lợi thế riêng của mình, bãi Lớn có thể xây dựng thành sân golf lý tưởng để thu hút khách du lịch có khả năng chi trả cao.
- Bãi Hời: Ði chếch về phía Tây Bắc bãi Thùng và phía bắc của bãi Lớn, du khách gặp 1 bãi tắm đẹp có tên gọi rất lạ đó là Bãi Hời. Bãi Hời rất sạch, cát có độ mịn cao, độ dốc đáy biển vùng ven bờ không lớn. Phía trước mặt bãi Hời là đảo Bình Hưng của tỉnh Khánh Hòa nằm chếch về phía đông Bắc.Vùng này có thể phát triển du lịch biển, với các họat động như tắm biển, tham quan vịnh và lặn biển vì nước ở đây trong, độ sâu 3-6m, khá an tòan cho lọai hình này. Ngòai ra nơi đây còn có thể tổ chức lọai hình du lịch thể thao mò tôm giống... Ngoài ra, trên đồi phía sau bãi tắm có thể phát triển thành những sân golf.
- Mũi Ðá Vách ( Bãi Ðá Vách): Du khách có thể tiếp cận Mũi Ðá Vách bằng 2 cách, cách thứ nhất là đi tầu, thuyền từ Vịnh Vĩnh Hy lên, cách thứ 2 là chèo bộ từ làng chài phía bắc Vịnh Vĩnh Hy. Khung cảnh của Bãi đá vách khá hùng vĩ với những đợt sóng lớn tung bọt trắng xóa đập vào vách đá. Những thành vách đá cao 20-30m sừng sững dựng đứng nhô ra biển tạo thành một bức tường lớn đối chọi với sóng biển. Tòan bộ bức tường thành này dài chừng 4.500m. Hầu hết các vết nứt chạy theo chiều dọc, cắt vách núi thành những khối đá khổng lồ, hình thành nên những hình tượng lạ trong trí tưởng tượng của du khách. Chân vách chỉ bị bào mòn nhẹ, có chỗ khối đá đổ xuống chắn ngang như 1 lưỡi cày khổng lồ. Dịch lên phía bắc, các tảng đá lớn có những vết kẻ nham nhở theo chiều từ trên xuống như có ai muốn khắc dấu ấn của mình thách thức cùng thời gian. Tiếp đến là khối đá màu sẫm như màu gạch nung quá lửa và những đám cỏ xanh tập trung ở các khe nứt phía trên, rồi đến các tảng đá có màu đất sét đồ sộ... tạo nên những màu sắc thật ấn tượng. Mũi đá Vách kết thúc ở phía Bắc bằng các phiếm đá lớn xếp dựng đứng cạnh nhau. Qua khối đá này có thể nhìn thấy ở phía Bắc các bãi Thùng, bãi Hời, bãi Lớn, bãi Kinh, bãi Nước đỏ, bãi nước ngọt, bãi Chà Là, Bãi Bình Tiên, Bãi Bà Ðiên. Ngoài cắm trại, thưởng thức hải sản biển do chính tay mình chế biến, ngắm cảnh đẹp hùng vĩ và thơ mộng nơi này, du khách ưa mạo hiểm còn sẽ rất hài lòng vì có thể thử thách lòng dũng cảm của mình tại đây.
c. Sông, hồ, suối, thác, đầm và động cát:
+ Suối, thác: Suối nước nóng, thác Tiên, thác Sa Kai… ở huyện Ninh Sơn; suối Tiên , Ba Hồ, Suối Lồ ồ, Suồi Ðông Nha, Suồi Kiền Kiền.. ở huyện Ninh Hải. Ðây là những cảnh thiên nhiên đẹp, nằm ở lưng chừng núi, có cây xanh, đá chồng chất tạo nên một cảnh quan đẹp, hấp dẫn khách tham quan du lịch. Hầu hết hệ thống suối, thác ở Ninh Thuận còn giữ được nét hoang sơ bởi thiên nhiên ban tặng do chưa có bàn tay khai thác của con người. Cụ thể:
+ Suối Tiên: Từ thị xã Phan Rang - Tháp Chàm đi trên quốc lộ 1A khoảng 35 km về hướng Bắc, sau đó rẽ phải khoảng 1 km là tới suối Tiên xã Công Hải, huyện Ninh Hải. Dòng suối Tiên vắt mình từ trên cao, len lỏi qua nhiều tầng nấc trong các khe đá chảy xuống trông như một giải lụa bạc khổng lồ; có đoạn nước chảy róc rách, dòng nước trong vắt, mát lạnh đến sảng khoái. Suối Tiên được tạo nên bởi một quần thể thiên nhiên hài hòa, nơi đây núi rừng trùng điệp được trang điểm bởi sắc màu các loài hoa rừng, không khí trong lành, mát mẻ, gắn với những huyền thoại cổ tích xưa được lưu truyền đến ngày nay.
+ Suối Lồ ồ : Nằm ở khu vực Vịnh Vĩnh Hy, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải. Suối Lồ ồ là 1 bức tranh thiên nhiên sơn thủy hữu tình, được hình thành bởi những thác nước có cảnh quan đẹp với chiều cao không quá 5m, nền đá hoa cương được dòng nước tự nhiên gột dũa, mài nhẵn tạo nên những phiến đá to bằng phẳng, là nơi dừng chân lý tưởng của du khách, rồi những dãy núi, rừng cây và cả 1 bầu không khí trong lành, xanh, mát ... làm cho Suối Lồ ồ ngày càng hấp dẫn du khách gần xa. Nơi đây rất phù hợp cho lọai hình du lịch cuối tuần.
+ Suối Ðông Nha: Ninh Hải có nhiều dòng suối đẹp, Suối Ðông Nha là một trong những dòng suối đẹp đó. Lòng Suối Ðông Nha có nhiều thác chảy qua trên nền đá hoa cương, cảnh quan hấp dẫn khách du lịch. Nơi đây trong thời kỳ Pháp thuộc trên núi Chúa đã từng là nơi nghỉ mát của du khách, những vết tích nhà nghỉ được xây dựng trong thời kỳ này đã minh chứng cho điều đó. Mặc dù nằm trong vùng khô hạn nắng nóng nhưng do ở độ cao hơn 700m, lại được che phủ bởi thảm rừng đã tạo cho môi trường nơi đây thật sự mát mẻ. Ðịa điểm này đặc biệt thích hợp cho các nhà nghiên cứu khoa học và khách du lịch sinh thái.
+ Suối Kiền Kiền: Suối Kiền Kiền cũng là một trong những nơi có nhiều thác nước, cảnh quan thiên nhiên đẹp của huyện Ninh Hải. Ðặc biệt nơi đây có dòng thác Ðá Thao ngày đêm đổ nước cuồn cuộn từ trên cao tung bọt trắng xóa cả 1 vùng. Du khách đến nơi đây có thể tắm suối, đùa nghịch với những bọt nước Thác Ðá Thao, hoặc tổ chức những buổi picnic với nhiều lọai hình họat động bổ ích...
+ Suối Thương: Từ Trung tâm thị xã Phan Rang-Tháp Chàm đi trên quốc lộ 27 khỏang 30 km là tới địa phận xã Quảng Sơn, du khách rẽ vào đường đất phía bên phải khoảng 2km là tới Suối Thương. Suối Thương có phong cảnh thiên nhiên hữu tình, có những dòng suối cuồn cuộn mang những dòng nước trong mát chảy qua các phiến đá gợi lên hình ảnh những đợt sóng trào dâng.
+ Suối nước nóng Tân Sơn: Từ thị xã Phan Rang - Tháp Chàm vượt qua 40 km trên quốc lộ 27 là tới suối nước nóng Tân Sơn, huyện Ninh Sơn. Suối nước nóng là nguồn tài nguyên thiên nhiên quý hiếm được Công ty TNHH Tân Mỹ á "nối nguồn" từ suối nước nóng Dục Mỹ cách đó khoảng 4 km trên núi Bồ. Một hệ thống ống dẫn trực tiếp đưa nước khoáng nóng từ nguồn về các bồn tắm ở khu du lịch Tân Mỹ á , đảm bảo cung cấp thường xuyên, đầy đủ, liên tục cho nhu cầu ngâm, tắm trị liệu của khách du lịch. Cũng như bùn khoáng ở Nha Trang, 1 số nguyên tố khoáng chất có trong nước khoáng nóng có tác dụng trị liệu rất tốt chắc chắn sẽ làm cho du khách sảng khoái, phục hồi sức khoẻ nhanh chóng.
Với lợi ích như thế, suối nước nóng Tân Sơn thu hút du khách trong và ngoài nước bởi các tour du lịch liên vùng TP.Hồ Chí Minh - Ðà Lạt - Phan Rang ngày một nhiều hơn.
+ Thác Tiên: Từ trung tâm thị xã Phan Rang - Tháp Chàm đi 32 km về hướng Tây Bắc, dọc theo quốc lộ 27B đi Ðà Lạt. Nơi đây núi rừng hùng vĩ, có những dòng thác đổ từ trên cao xuống trải dài như những suối tóc các nàng tiên óng ả và mềm mại. Ðôi khi những giọt nước vô tình văng trên những phiến đá tạo nên những tia sáng lấp lánh như mắt ai vui cười tinh nghịch với ta, thật ấn tượng vô cùng. Ðến Thác Tiên du khách được hít thở không khí trong lành, tham quan, chụp hình, cắm trại, leo vách đá, vượt suối, bắt ốc, câu cá và tổ chức các trò chơi vui nhộn dưới tiết trời trong xanh và mát dịu….
Hiện nay khu vực này chưa được khai thác phát triển du lịch nên còn giữ được nét hoang sơ vốn có của nó. Vào những ngày nghỉ, ngày lễ, nơi đây thu hút 1 lượng không nhỏ các bạn trẻ yêu thiên nhiên hoang dã và thích hoà mình vào nó.
+ Thác Sakai: Bắt nguồn từ đèo Ngoạn Mục, hạ lưu của nó có dòng chảy cuối cùng tiếp giáp với công trình Nhà máy thủy điện Ða Nhim. Thác SaKai phong cảnh thiên nhiên hoang dã với những tảng đá lớn phản chiếu màu sắc cầu vồng nhấp nhô giữa rừng cây xanh bạt ngàn cùng những dòng nước từ trên cao hàng trăm mét ầm ầm đổ xuống, bọt tung trắng xóa như những đoá hoa tạo nên những vũng nước đọng trong xanh dọc theo dòng chảy của thác. Cùng với việc thưởng thức cảnh đẹp núi rừng hùng vỹ dọc theo 2 bên đèo Ngoạn Mục, du khách dường như lắng nghe được tiếng Thác đổ rì rào vang vọng được lập lại trong rừng thẳm càng làm tăng cảm giác hoang dã và huyền bí.
Sắp tới sẽ có dự án đầu tư xây dựng và khai thác du lịch sinh thái tại khu vực Thác Tiên, Thác Sa Kai huyện Ninh Sơn, chắc chắn sẽ làm cho hoạt động du lịch ở Ninh Thuận nói chung và huyện Ninh Sơn nói riêng khởi sắc hơn.
+ Hồ: hồ CK7 là công trình thủy lợi nằm trên xã Nhị Hà huyện Ninh Phước, dung tích 1,5 triệu m3 nước, làm nhiệm vụ cung cấp nước phục vụ nông nghiệp cho huyện Ninh Phước vào mùa khô (tháng 03 - tháng 10), diện tích mặt hồ khoảng 30 ha. Hồ Treo nằm trong khu Bảo tồn thiên nhiên Núi Chúa cách không xa căn cứ CK19, một trong những căn cứ của Bộ chỉ huy quân sự ta chỉ đạo chiến đấu hiện vẫn còn những di tích như hầm hào, bếp hoàng cầm, bờ biển nơi đây là nơi tập kết vũ khí và quân trang quân dụng từ miền Bắc chi viện cho chiến trường miền Nam. Nơi đây có thể khôi phục, tôn tạo làm khu di tích để giáo dục truyền thống Cách mạng cho các thế hệ mai sau. Hiện nay còn có Hồ Tân Giang mới được xây dựng ở xã Phước Hà, huyện Ninh Phước có dung tích 30 triệu m3 nước, diện tích mặt hồ 150 ha, là công trình thủy lợi đầu tiên của tỉnh và đầu tiên của Việt Nam làm bằng kết cấu bê tông, đồng thời đây còn là công trình thủy lợi bê tông lớn nhất của Việt Nam, mặt bằng tổng quan thiên nhiên nhìn từ xa trông đẹp thơ mộng và cuốn hút. Cảnh quan không gian xung quanh khu vực các hồ có thể đầu tư phát triển các loại hình dịch vụ du lịch phục vụ khách tham quan (đặc biệt là Hồ Tân Giang) như hồ Dầu Tiếng ở Tây Ninh . Ngoài ra, các hồ Sông Sắt (huyện Ninh Sơn), Sông Trâu (huyện Ninh Hải), Lanh Ra (huyện Ninh Phước) , hồ Tân Mỹ có thể định hướng phát triển nhiều loại hình dịch vụ du lịch nơi đây.
- Những cồn cát lớn, hấp dẫn ven bờ: Hiện nay Ninh Thuận có Cồn cát trắng Tuấn Tú, Cồn cát đỏ Nam Cương, Cồn cát di động Phước Dinh là 1 trong những cảnh đẹp thiên nhiên hiếm có trong cả nước dễ dàng khai thác các lọai hình dịch vụ trên biển , trên cát tạo nhiều cảm giác mạnh cho những du khách thích mạo hiểm . . .
+ Cồn cát trắng Tuấn Tú: Cồn Cát cách Trung tâm thị xã Phan Rang - Tháp Chàm khoảng 8 km về phía Ðông Nam, thuộc địa phận làng văn hóa Tuấn Tú, huyện Ninh Phước, là hiện thân của những đồi cát trắng mịn kết nối thành những thung lũng cát gợn sóng, nhiều hình thù lạ mắt, gió lộng và không khí trong lành, được điểm tô bởi sắc màu của biển khơi, hoa sương rồng, làng mạc và hàng dương xanh ngát, hiên ngang vươn mình giữa sa mạc cát mênh mông, tạo nên một khung cảnh hữu tình cho du khách thưởng ngoạn. Ðến đây du khách như lạc vào thung lũng tình yêu. Từ trên cao quý khách có thể quan sát toàn cảnh Ninh Thuận, thưởng thức những hương vị của biển khơi và trầm trồ trước cồn cát trắng mịn, gợn sóng trông êm đềm và ấm áp như tình thương của mẹ Cồn Cát Trăng Tuấn Tú hiện còn giữ nét hoang sơ vốn có. Mặc dù chưa có loại hình du lịch nào được thiết lập ở đây nhưng mỗi buồi chiều khi hoàng hôn buông xuống hoặc những đêm trăng thanh gió mát nơi đây lại là điểm hẹn cuả các bạn trẻ trong tỉnh và những người yêu quý thiên nhiên. Trong thời gian gần đây, Cồn Cát Trăng Tuấn Tú ngày càng thu hút nhiều khách gần xa, nhất là khách nước ngoài đang thích thú với những điểm du lịch như thế.
+ Cồn cát đỏ Nam Cương: Khác với các cồn cát khác, đến với Cồn cát đỏ Nam Cương của huyện Ninh Phước du khách sẽ được chứng kiến tận mắt màu đỏ ráng chiều của cồn cát thiên nhiên. Sinh động và hấp dẫn hơn là khi du khách bắt gặp những chủ nhân của vùng, đó là lòai nhông cát thoắt ẩn, thoắt hiện như đùa giỡn, như thách đố, chọc ghẹo. Cho đến nay các nhà địa chất vẫn chưa thống nhất trong cách lý giải nguyên nhân tạo thành của khối cát đỏ này. Một số cho rằng đó là kết quả của quá trình phong hóa và vận chuyển đá bazan từ trên cao nguyên trung phần. Một số khác lại tìm nguyên nhân ở quá trình phong hóa các lọai cát kết có chứa hàm lượng ôxit sắt cao. Cồn cát đỏ Nam Cương có thể tổ chức các họat động tham quan, nghiên cứu, chụp ảnh lưu niệm, trượt cát...
+ Cồn cát di động Phước Dinh: ở phía tây bắc Mũi Dinh huyện Ninh Phước có những dải cồn Cát cao 20 –30m bên thoải, bên dốc đứng chạy dài theo chiều dọc nối tiếp nhau trên diện tích khỏang 10 km2. Cồn cát nơi đây rất đặc biệt: mỗi năm 2 lần những cồn cát này khi thì tiến sâu vào đất liền, khi thì lại lùi dần ra phía biển. Từ trên đỉnh đồi nhìn xuống có thể thấy gió cuốn cát thành từng cơn lốc nhỏ, bốc tung lên ném về sườn dốc đứng phía bên kia. Cát bay làm cho đỉnh mờ ảo trong những tia nắng đỏ ối chiều tà. đỉnh của những núi cát này luôn luôn mờ mịt trong cát bụi. Phía sườn hứng gió mặt cát đanh lại, rắn chắc như để chống chọi với quá trình phong hóa. Sườn này thoai thoải hơn. Chạy dọc theo đỉnh về phía sườn gió là những con đường khá mịn và rắn chắc. Vách dốc phía cuối gió hầu như dốc đứng, xốp và cũng mù mịt bởi cát rơi. Vách này theo thời gian cứ lùi dần, lùi dần ra phía sau làm cho tòan bộ cồn cát dịch chuyển hàng mét mỗi ngày. Sau phút ngỡ ngàng, ngần ngại, du khách có thể rất thích thú trượt xuống theo các vách dốc này để thử lòng dũng cảm. Ngay dưới chân những dãy cồn cát ấy là những dòng suối uốn lượn đổ ra biển. Một số không kịp đổi dòng bị các cồn cát chặn lại tạo thành những hồ nước nho nhỏ trong mát và ngọt ngào giúp cho du khách thêm can đảm vượt tiếp các dãy cồn cát trước mặt. Sau những cồn cát ấy là mũi Dinh, ranh giới tự nhiên giữa 2 kiểu đường bờ miền trung. Ðứng trên nhà đèn- ngọn hải đăng trăm năm tuổi, du khách có thể phóng tầm mắt nhìn thấy những đòan thuyền đánh bắt xa bờ đang cần mẫn và say sưa kéo lưới. Nơi đây có thể tổ chức các loại hình như chụp hình lưu niệm, chinh phục Cồn cát, trượt cát như trượt tuyết ở các nước phương Bắc...
d. Rừng:
Rừng ở Ninh Thuận chiếm diện tích 46,8% so với diện tích toàn tỉnh, tập trung chính ở huyện Ninh Sơn, Bác ái, Ninh Hải. Có thể khai thác và phát triển du lịch sinh thái, chủ yếu ở các khu vực được coi là khu bảo tồn rừng thiên nhiên của tỉnh như:
- Rừng nguyên sinh đèo Ngoạn Mục (khu bảo tồn thiên nhiên đèo Ngoạn Mục - huyện Ninh Sơn): phóng tầm mắt từ đèo Ngoạn Mục du khách có thể cảm nhận được cảnh quan hài hòa, với những suối thác cắt ngang, những dãy núi đồi và hệ thực vật khá đặc trưng. Hệ thực vật ở đây phong phú và đa dạng. Cây ôn đới như thông lá dẹt, thông lá tròn xuất hiện ngày một nhiều theo hướng dốc núi cao dần. Rừng khộp tái sinh với nhưng ưu thế là dầu Rái, dầu Tràben đã chuyển dần sang rừng thường xanh nhiệt đới núi thấp ở phía Ðông với các loại giẻ, rẽ dần dần sang phía Tây được thay thế bằng thông, loài đặc trưng cho khí hậu ôn đới. Hiện tại, do đang ở trạng thái phục hồi bằng tái sinh tự nhiên nên rừng có chỗ còn chưa khép kín, chưa có sự phân tầng rõ ràng, lớp thảm dưới còn nhiều cây ưa sáng, chịu hạn. Thỉnh thoảng có những thác nước ven đường. Những thác nước này có hàm lượng nước vừa phải vào mùa khô và hùng vĩ vào mùa mưa. Ðây là tuyến đi qua nhiều cánh rừng hẹp, điểm dừng chân lý tưởng cho du khách khi lên và xuống đèo Ngoạn Mục. Có thể tổ chức các tuyến trekking tour theo dọc tuyến đèo này ở cấp độ 1,2 cho du khách.
- Rừng nguyên sinh Phước Bình (huyện Bác ái): hệ động vật rừng tương đối đa dạng về thành phần loài bộ, họ cao hơn so với các khu vực rừng lân cân khác. Tuy nhiên mật độ động vật rừng không cao, đa số các loài ở cấp mật độ nhiều và trung bình đều là các loài nhỏ, chim thú có giá trị kinh tế thấp. Trong số các loài có mặt, một số nhóm loài động vật thuộc dạng quý hiếmvà có nguy cơ tiệt chủng như gấu, rắn hổ mang, đỏ, beo, sơn dương, chồn bạc má, sóc đen, mèo rừng, công, rái cá lớn, kỳ đà… Hệ thực vật ở đây tuy không phong phú đa dạng như các rừng nguyên sinh khác trong vùng nhưng có những loại gỗ quý hiếm như Pơmu, gõ, hương, trắc và những loại chim thú quý hiếm được ghi vào sách đỏ, có những loại phong lan đẹp, hương thơm ngạt ngào…
Tỉnh Ninh Thuận đang làm luận chứng đề nghị Chính phủ công nhận là rừng quốc gia để có kế hoạch bảo vệ, giữ gìn các loại chim thú, cây và có kế hoạch xây dựng đường sá, để nhân dân đến nghiên cứu, tham quan du lịch. Trong tương lai sẽ trở thành khu du lịch hấp dẫn như rừng Cúc Phương ở tỉnh Hòa Bình, rừng Cát Tiên ở Ðồng Nai, rừng Bạch Mã ở Huế. Khu du lịch sinh thái Hoàn Cầu, Khu du lịch sinh thái Ðen Giòn là những mô hình du lịch mới nhưng coi bộ chưa khá.
- Rừng khô hạn Núi Chúa (khu bảo tồn thiên nhiên khô hạn núi Chúa - huyện Ninh Hải): Rừng có diện tích 24.353 ha, là một thành phần cấu trúc của cảnh quan lại được phân bố trên phức hệ núi nằm sát bờ biển tạo nên nhiều thắng cảnh rất đẹp ở vùng duyên hải Nam Trung bộ như bãi Chà Là (Bình Tiên), Bãi Thùng, bãi Ðá Vách, bãi Bà Ðiên… Có thể tổ chức nhiều tuyến du lịch đến các bãi biển này như tuyến Vĩnh Hy - Bãi Thùng - Bãi Chuối, Vĩnh Hy - Hồ Ðá Vách, Vĩnh Hy - Bình Tiên bởi đến đây du khách sẽ được chứng kiến:
+ Một hiện tượng thiên nhiên kỳ thú và độc đáo: Hồ treo trên núi Ðá vách. Ðây là một địa chỉ được nhiều người tìm đến khi đặt chân đến khu bảo tồn (trong đó có các nhà khoa học tự nhiên), có đường kính 70 - 80m, tuy nằm trong vùng cực khô nhưng quanh năm hồ vẫn có nước. Ven hồ có nhiều vỉa đá nổi nhấp nhô, cảnh vật như một "hòn non bộ", nếu được tôn tạo sẽ là một điểm tham quan du lịch đầy hấp dẫn.
+ Nổi lên giữa thảm rừng Truông gai là những vỉa đá hoa cương Paba lấp lánh dưới ánh mặt trời, như những nét chấm phá của bức tranh thiên nhiên. Ðặc biệt là trong kiểu rừng truông gai khô hạn có không ít cây cảnh BonSai giá trị, với vẻ đẹp tự nhiên không thua kém gì có bàn tay chăm chút của con người.
+ Ngược dòng Suối Lồ ồ, Ðông Nha, Kiền Kiền có nhiều thác nước chiều cao không quá 5m nhưng trên nền đá hoa cương được dòng nước tự nhiên gọt dũa mài nhẵn, tạo cảnh quan mát mẻ. Vào những ngày lễ, chủ nhật không ít khách từ các nơi đã về đây thăm và nghỉ ngơi.
+ Bờ biển dài hơn 40km nối liền với khu du lịch nổi tiếng Cà Ná, Ninh Chữ là thế mạnh để phát triển du lịch. Du lịch sinh thái, du lịch khoa học, du lịch leo núi, du lịch nghỉ mát, du lịch tìm về với cội nguồn cách mạng có sức hấp dẫn thu hút du khách, tạo nguồn thu cho ngân sách địa phương và dân cư trên địa bàn.
+ Phía Tây Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Chúa là trục đường quốc lộ 1A, hàng ngày lưu hành qua đường này quý khách sẽ được chiêm ngưỡng màu xanh của thảm thực vật rừng làm dịu đi cái nắng nóng của một vùng khô hạn.
Rừng và biển ở Vĩnh Hy (xã Vĩnh Hải) là căn cứ CK 19 của VC, một trong những nơi ẩn náu của Bộ chỉ huy quân sự để chỉ đạo chiến tranh hiện vẫn còn những di tích để lại như hầm hào, bếp Hoàng cầm. Bờ biển ở đây là nơi tập kết vũ khí và quân trang từ miền Bắc chi viện cho chiến trường miền Nam.
Mặc dù hiện nay chưa có tổ chức, cá nhân nào đứng ra khai thác các loại hình du lịch ở đây nhưng với những ưu ái mà thiên nhiên đã ban tặng cho rừng núi Chúa, nơi đây có thể khai thác các điểm tham quan du lịch như:
* Núi đá Vách có hồ trên núi và di tích của căn cứ CK 19.
* Suối Lồ ồ với nhiều thác nước có cảnh quan đẹp đã được địa phương phát hiện gồm 9 điểm dừng chân trên dọc suối với lời giới thiệu "sơn thủy hữu tình";
* Suối Ðông Nha, lòng suối có nhiều thác chảy qua trên nền đá Hoa cương, cảnh quan hấp dẫn du khách. Tại đây cũng có di vật "nhà mát" trên Núi Chúa được xây dựng dưới thời Pháp. Mặc dù nằm trong vùng khô hạn nắng nóng nhưng do ở độ cáo hơn 700m nên môi trường rất mát mẻ. Tuy nhiên do nằm trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt vì vậy không mở rộng du lịch vào địa điểm này, chỉ dành riêng cho việc khảo sát nghiên cứu khoa học hoặc du lịch khoa học;
* Suối Kiền Kiền cũng là một trong những nơi có nhiều thác nước với cảnh quan đẹp, đặc biệt là thác Ðá Thao;
* Suối Tiên hiện là nơi thu hút rất đông khách vì có những cảnh quan kỳ thú của những thác nước;
* Bãi Thịt là bãi biển đẹp đồng thời là khu vực đặt trạm cứu hộ rùa biển hiện rất có triển vọng. Có thể bố trí cho du khách tham quan tìm hiểu về rùa biển và nghỉ ngơi;
* Bãi Bình Tiên là bãi biển rất lý tưởng cho du khách đến tắm biển, nghỉ ngơi và tham quan các địa điểm lân cận như bãi Chà Là, Suối nước ngọt.
* Ðình, chùa, lăng tẩm, nhà thờ:
- Chùa: hầu hết chùa tại Ninh Thuận có bề dày lịch sử chưa cao: trên dưới khoảng 100 năm. Làng xã nào cũng có đình chùa, ở một số núi, do bá tánh thập phương bỏ tiền ra xây dựng chùa như tại núi Ðá Chồng, núi Tân An, núi Chà Bang... Có thể kể những chùa tiêu biểu như tại núi Ðá Chồng có chùa Trùng Quang, Trùng Khánh, đền Khổng Tử; núi Chà Bang (huyện Ninh Phước) có chùa Trà Cang. Tại thị xã Phan Rang - Tháp chàm có chùa Ông, chùa Thánh (Quan Thánh), chùa Bồ Ðề, chùa Diệu ấn, Ngọc Ninh. . .là những chùa có lối kiến trúc ảnh hưởng nền kiến trúc văn hóa Trung Hoa
- Ðình: Ðình miếu làng nào cũng xây dựng để thờ cúng Thành Hoàng - người có công lập làng hay sáng lập nên một nghề - mong cho làng xã được yên ổn, làm ăn thịnh vượng. Ðến nay toàn tỉnh đã có 5 đình cổ được Bộ văn hóa xếp hạng di tích quốc gia, đó là: Ðình Vạn Phước (1999), Ðình Dư Khánh (1999), Ðình Văn Sơn (1999), Ðình Ðắc Nhơn (1999), Ðình Thuận Hòa (2001), đình Khánh Nhơn (2002) , Miếu Xóm Bánh (2002).
* Các di tích khác
- Núi Cà Ðú: cách trung tâm thị xã Phan Rang - Tháp Chàm 4km về hướng Bắc, nằm giữa vùng đồng bằng cây cối cằn cỗi, trên núi có nhiều hang động, ngõ ngách rất thuận lợi cho việc được chọn làm căn cứ của VC. Bên cạnh đó, các hang động ở núi Cà Ðú có cấu trúc gồm các tảng đá có hình dáng đa dạng, kỳ lạ tạo nên vẻ đẹp tự nhiên ở các hang. Ðứng trên núi Cà Ðú nhìn được bao quát khu du lịch biển Ninh Chữ - Bình Sơn, cùng với những đồng bằng của thị trấn Khánh Hải, với phong cảnh hữu tình có Ðầm Nại, cánh đồng muối Ðầm Vua, Phương Cựu và hòn núi Ðá Chồng nên thơ... Những yếu tố này góp phần tôn lên giá trị của núi Cà Ðú.
* Các tháp cổ:
Tỉnh Ninh Thuận còn nhiều di tích lịch kiến trúc cổ của người Chăm là các tháp, các đập thủy lợi, làng nghề truyền thống. Hiện nay tỉnh còn 3 tháp cổ đó là Tháp Pôklong Garai, Tháp Hòa Lai, Tháp Pôrômê được Bộ văn hóa xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia, vẫn là điều bí ẩn đối với nền kiến trúc đương đại.
- Tháp PôklongGarai: Nằm trên ngọn đồi Trầu thuộc phường Ðô Vinh, cách thị xã Phan Rang - Tháp Chàm 9km về phía Tây Bắc, được xây dựng vào cuối thế kỷ XIII, đầu thế kỷ XIV (thời vua Shihavaman, người Việt gọi là Chế Mân) để thờ vua Pôklong Garai (1125 - 1205), vị vua đã có nhiều công lớn trong lĩnh vực thủy lợi như đập Nha Trinh, đập Lâm Cấm. Tháp Pôklong Garai là một tổng thể gồm ba tháp: Tháp chính (cao 20,5 m); Tháp lửa (cao 9,31 m); Tháp cổng (cao 8,56 m). Công trình có trình độ kiến trúc nghệ thuật đạt đến đỉnh cao.Nơi đây hàng năm có tổ chức các lễ hội (tính theo lịch Chăm) như lễ Chal Cầu (lễ cả nước - tháng giêng), lễ mở cửa (lễ cầu đảo tháng 04), lễ Katê (tháng 07), lễ Char Bun (tháng 10) và các chương trình ca múa nhạc đặc sắc do chính người Chăm biểu diễn thu hút đông đảo nhân dân trong tỉnh và du khách gần xa đến tham quan nghiên cứu, thưởng thức lễ hội. Tháp PôKlong Garai đã được Bộ văn hóa xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia năm 1979.
- Tháp Hòa Lai (Ba Tháp): Tháp được xây dựng trên 1 mô đất cao và khá bằng phẳng của vùng đồng bằng thuộc địa phận làng Ba Tháp, xã Tân Hải, huyện Ninh Hải. Di tích cách trung tâm thị xã Phan Rang - Tháp Chàm khoảng 15km về phía Bắc. Tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ thứ VIII, đầu thế kỷ thứ IX, là một tổng thể gồm ba tháp: Tháp trung tâm, Tháp Bắc và Tháp Nam, nhưng do thời gian, chiến tranh, sự khắc nghiệt về khí hậu và một phần do thiếu bàn tay chăm sóc của con người đã làm cho nhiều phần di tích bị đổ nát, dẫn đến Tháp trung tâm đã sụp đổ hoàn toàn, nay khu vực Hòa Lai chỉ còn hai tháp là tháp Bắc và tháp Nam.
Khác với các di tích chăm khác, quần thể tháp Hoà Lai hàng năm hầu như không có một lễ hội cúng nào của người Chăm tổ chức. Tuy nhiên, nơi đây vẫn là một điểm du lịch hấp dẫn thu hút ngày càng nhiều du khách đến tìm tòi, nghiên cứu lịch sử dân tộc Chăm.
Tháp Hòa Lai đã được Bộ văn hóa xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia năm 2001.
- Tháp Pôrômê: Tọa lạc trên một ngọn đồi dốc đứng (cao khoảng 50m), thuộc địa phận làng Hậu Sanh, xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước, cách UBND huyện Ninh Phước 7 km đường chim bay (cách thị xã Phan Rang - Tháp Chàm khoảng 15km về phía Tây Nam). Tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XVI để thờ vua Pôrômê (1595 - 1615), là người có công xây dựng đập thủy lợi Ma Ðên (Ninh Phước). Ông được nhân dân tôn kính và sùng bái, coi ông như một vị thần. Hàng năm đồng bào Chăm có tổ chức các lễ hội ở tháp (tính theo lịch Chăm), thu hút khá đông khách đến tham quan, nghiên cứu như lễ Chal Cầu, lễ mở cửa, lễ Katê, lễ Char Bun. Tháp đã được Bộ văn hóa xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1992.
- Di tích Hòn Ðỏ: thuộc thôn Mỹ Tân, xã Nhơn Hải, huyện Ninh Hải, Ninh Thuận, cách thị xã Phan Rang khoảng 20km về hướng đông. Di tích được khai quật vào năm 1983. Tại di tích này có một ngôi đền thờ của người Chăm, một bia kí, một giếng cổ Chăm và nhiều mảnh gốm Sa Huỳnh, Trung Quốc. Ðền thờ Hòn Ðỏ nằm trên đỉnh của Hòn Ðỏ, đền thờ có một phiến đá cao trên 0,5m. Người Chăm xem đó là tượng thờ Hoàng hậu Bia Sôi. Hàng năm vào tháng giêng Chăm lịch(khoảng tháng tư dương lịch), người Chăm thường làm lễ cầu đảo ở ngôi đền. Ðền thờ xưa kia chỉ có một tượng đá thờ ngoài trời, vào năm 1967 dân làng đóng tiền của để xây dựng lại ngôi đền. Bên cạnh ngôi đền, có một tấm bia hai mặt khắc bằng chữ Phạn, tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa đọc được nội dung của tấm bia này. Ngoài ra còn có Giếng cổ Chăm nằm cách đền thờ khoảng 100m về hướng tây, trên bờ của con lạch từ biển chảy vào thung lũng đảo. Hiện nay thung lũng này đã bị cát biển bồi tụ. Giếng được xây bằng gạch Chăm, có độ sâu 3m, lòng giếng không đào thành hình tròn mà được xếp gạch xen kẽ nhau theo hình bát giác, mang đặc trưng của giếng cổ Chăm
- Hiện vật khác: Vào năm 1996, tại di tích này đã thu được 1 Bôn đá, 2 Bôn đá cuội (Riolite), 02 mãnh vòng đeo chân, 02 mãnh vòng đeo tay, và một số mảnh gốm của mộ chum Sa Huỳnh. Ngoài ra còn tìm thấy gốm tráng men Trung Quốc gồm tô, chén, bát, bình đã bị vỡ. Ðây là loại gốm của Trung Quốc phổ biến ở thế kỷ X-XIII.
Nói chung, di tích Hòn Ðỏ qua một số hiện vật tìm thấy là nơi đã lưu lại nhiều dấu tích về thời kỳ tiền Sa Huỳnh (rìu, bôn, đồ đá, mãnh gốm của mộ , chum ) được xếp vào thời đại đồ đá muộn - sơ kỳ đồng thau, cách ngày nay khoảng 4000 năm. Ðặc biệt nơi đây có giếng nước ngọt của người Chăm, là nơi dừng chân để lấy nước ngọt trong các chuyến viễn hành đường biển của các tàu buôn Trung Quốc thời bấy giờ.
- Hệ thống dẫn thủy nhập điền:
Ðồng bào Chăm có các công trình thủy lợi phục vụ cho nông nghiệp được xây dựng từ thế kỷ XIII và thế kỷ XVI như đập Nha Trinh, đập Lâm Cấm, đập Ma Ðên, các công trình này đến nay còn phát huy hiệu quả và một số công trình đã trở thành một trong những điểm du lịch hấp dẫn thu hút khách đến tham quan,dã ngoại... như Ðập Nha Trinh.
Di tích lịch sử của người Rắglay:
- Bẫy đá PiNăng Tắc: nằm tại triền núi Gia Trúc, xã Phước Bình, huyện Bác ái. Cách UBND huyện Ninh Sơn khoảng 40 km. Bẫy đá được xây dựng vào cuối năm 1959 và đầu năm 1960, đây là nơi ghi lại trận địa phục kích bằng bẫy đá trưa ngày 8/4/1961 của du kích Rắglay, dưới sự chỉ huy của Pinăng Tắc - con chim đầu đàn của dân tộc Rắglay. Ngày nay bẫy đá trở thành biểu tượng gắn liền với quê hương, núi rừng dân tộc Rắglay. Nó thật sự là nơi giáo dục truyền thống đấu tranh bất khuất chống ngoại xâm của dân tộc ta đối với thế hệ trẻ.
Các điểm tham quan làng nghề truyền thống:
Nghề thủ công truyền thống là một trong những tài nguyên quan trọng và có sức hấp dẫn lớn đối với du khách. Nghề dệt thổ cẩm của dân làng Mỹ Nghiệp, làng gốm Bàu Trúc với những sản phẩm độc đáo không chỉ thể hiện tài tình, khéo léo của nhân dân lao động mà còn thể hiện tư duy triết học, những tâm tư tình cảm của con người làm nên những sản phẩm truyền thống này. Người Chăm có nhiều nghề truyền thống được gìn giữ từ bao đời nay, qua cha truyền con nối như làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, gốm Bầu Trúc, điêu khắc bạc hoặc đồng. Nghề truyền thống đã và đang thu hút nhiều lao động tham gia, tạo ra những sản phẩm có giá trị được tiêu thụ không chỉ trong tỉnh mà còn được bán rộng rãi từ nhiều nơi trong cả nước. Hàng thổ cẩm của làng Mỹ Nghiệp và gốm Bàu Trúc đã được xuất sang nhiều nước trên thế giới.
Các địa điểm tham quan các cơ sở làng nghề thủ công tại Ninh Thuận hiện nay:
- Dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, dệt thổ cẩm Chung Mỹ, nghề Gốm đất Vĩnh Thuận của người Chăm; dệt chiếu cói An Hải tập trung chủ yếu ở huyện Ninh Phước. Sản phẩm chính được làm từ các loại nguyên liệu tại chỗ như đất sét, cát, cói, sợi cotton và tơ .
- Nghề chằm nón lá du nhập vào Tỉnh do quá trình di dân của một phần cư dân Bắc Trung Bộ. Các cơ sở sản xuất chủ yếu tập trung ở thôn Thạch Hà, xã Quảng Sơn (Ninh Sơn), với nguyên liệu được cung cấp từ Quảng Trị, Huế. Sản phẩm chủ yếu bán trong tỉnh và TPHCM.
- Làm đũa gỗ, tranh gỗ ghép tập trung tại các xã Tân Sơn và Quảng Sơn huyện Ninh Sơn, là những nghề mới phát triển trong những năm gần đây. Từ năm 2000 phát triển mạnh sản phẩm đũa dừa, tuy nhiên do nguồn nguyên liệu gỗ dừa hạn chế nên đã chuyển sang sản xuất đũa gỗ từ nguồn gỗ tận dụng do các lâm trường tại địa phương khai thác.
- Ðan Càtăng của đồng bào Raglai, thôn Suối Vàng, Công Hải, Ninh Hải. Sản phẩm được sản xuất hoàn toàn bằng nguyên liệu cây trúc khai thác khu vực giáp ranh giới Công Hải-Phước Chiến.
- Ðan võng cũng là nghề thủ công tập trung tại xã Nhơn Hải huyện Ninh Hải, sản phẩm làm từ sợi cây Thơm Tàu. Với nhu cầu tiêu dùng hiện nay sản phẩm võng không còn ưa chuộng, nghề đan võng của địa phương thu hẹp, hiện chỉ còn một vài hộ làm khi có đặt hàng.
- Làm muối diêm dân, làm nước mắm: tập trung chủ yếu ở những địa phương ven biển thuộc huyện Ninh Hải và Ninh Phước. Các nghề này cho đến nay vẫn duy trì hoạt động tốt với xu hướng phát triển các cơ sở sản xuất có quy mô hoạt động lớn, sản xuất bán công nghiệp.
Rau muống xào tỏi cũng là món ăn ấn tượng, cọng rau muống vùng sỏi đá to nhưng mềm (khi xào có màu xanh mướt), cùng với tỏi thơm của Ninh Thuận đem lại cho món ăn này có sức hấp dẫn riêng. Nhắc đến Phan Rang là phải nhắc đến cơm gà, gà ở đây là gà vườn thịt ngọt và mềm rất nổi tiếng và ngon một kiểu riêng, hoạt động phục vụ du khách cả ngày lẫn đêm từ các tiệm ăn, nhà hàng lớn đến các quán bình dân ở các khu phố / đường phố / chợ về đêm.
Dạo phố biển về khuya, thưởng thức món ăn bình dân mà đậm đà hương vị, một thú vui khi du lịch mà bất kỳ ai cũng quan tâm. Quán ăn khuya ở Ninh Thuận không thiếu nhưng đông khách nhất là phố ăn khuya cuối đường Quang Trung, chợ Phan Rang, dọc theo đường Yên Ninh ven biển. . . nơi đây bày bán bánh căn, bánh xèo, mì quảng. . . Bánh xèo ở đâu cũng có, nhưng bánh xèo miền biển ngoài tôm, thịt còn có mực tươi nên rất ngon. Về khuya trong cái se lạnh của phố biển, thưởng thức món bánh xèo bên bếp lửa hồng quả là ấm tình. Nối tiếp việc thưởng thức bánh xèo là món bánh căn. Bánh căn gần giống bánh khọt nhưng làm bằng bột gạo pha nếp. Nhân bánh dùng mực, thịt hay trứng, đậm đà và ngon hơn với chén nước chấm làm từ đậu phụng rang xay nhuyễn, thêm vị chua của me, ngọt của đường, mùi thơm của tỏi phi / hành phi cùng nhiều món nước chấm tạo nhiều cảm giác thú vị khác nhau.
Có những chiếc ví, túi xách, những thước vuông vải thổ cẩm Chăm xinh xắn hay các bức tranh sơn mài hữu tình, những tác phẩm của gốm Bàu Trúc thanh tao đầy mỹ thuật...để làm quà cho người thân của mình. Ðừng ngần ngại khi mang về một chút hải sản khô, nho tươi, mật nho, rượu nho, chút hương thơm đậm đà của tỏi, chút mặn ngọt thơm tinh khiết của nước mắm...- tất cả đều là đặc sản nổi tiếng, là ân tình của Ninh Thuận, sẽ kể thay bạn những kỷ niệm về vùng đất này với những người thân yêu.
Lầu Ông Hoàng thành phế tích
Nằm cách trung tâm TP Phan Thiết khoảng 7 km về hướng đông bắc, trên khu vực đồi Bà Nài, sau gần trăm năm được phát hiện, xây dựng và nổi danh với những bài thơ của thi sĩ bạc mệnh tài hoa Hàn Mặc Tử, di tích lầu Ông Hoàng nay đã ngủ quên trong nhịp sống hối hả của dòng đời.
Lầu cao 105m so với mặt nước biển, đỉnh đồi là vị trí đẹp nhất TP Phan Thiết ngày nào giờ chỉ là một bãi hoang tàn.
Lầu Ông Hoàng giờ chỉ là một bãi hoang tàn |
Nơi ngự của các ông hoàng...
Lầu Ông Hoàng không phải là nhà lầu của một người đàn ông tên Hoàng, càng không phải là dinh thự mà ông hoàng Bảo Đại nghỉ mát như lâu nay người ta đồn đại.
Xuất xứ của địa danh lầu Ông Hoàng bắt nguồn vào năm 1911, gắn liền với một ông hoàng người Pháp là công tước De Montpensier qua Việt Nam du lịch và săn bắn. Thấy phong cảnh sơn thủy ở những ngọn đồi lân cận Phan Thiết hữu tình, ông hoàng này nảy sinh ý định mua đất xây dựng biệt thự để nghỉ ngơi trong các kỳ săn bắn và du lịch sau này.
Sau những cuộc thăm viếng và thương lượng, công sứ Garnier cầm quyền đất Bình Thuận lúc bấy giờ đã đồng ý bán ngọn đồi Bà Nài cho công tước De Montpensier. Ngày 21-2-1911, cách nhóm đền tháp Pôsanư 100m về hướng nam, trên diện tích 536m2, một biệt thự với qui mô 13 phòng đã được khởi công xây dựng.
Cụ Trần Đạt, năm nay ngoài 80 tuổi, hiện sống dưới chân đồi nhớ lại: “Hồi nhỏ tôi có nghe cụ thân sinh kể lại đã có không ít nhân công phải bỏ mạng khi xây dựng công trình. Do lúc đó đường lên đồi chưa có, để xây dựng người ta phải bạt đá khoét núi làm lối đi. Quá trình vận chuyển nguyên vật liệu thời bấy giờ cũng không kém gian nan. Do trên đồi toàn đá hoa cương hấp thụ ánh sáng mạnh vừa nóng vừa hắt ra ánh sáng khiến lao công bị mất sức, chói mắt té xuống núi chết thảm”.
Sau gần một năm xây dựng, đại công trình trên đỉnh Bà Nài tương đối hoàn chỉnh. Với máy phát điện đặt dưới tầng hầm, có chỗ chứa nước dùng đủ một năm, biệt thự này được xem là hiện đại nhất Bình Thuận lúc bấy giờ.
Cụ Đạt tiếp tục mạch chuyện: “Quan Pháp hồi đó sang trọng, giàu có như một ông hoàng với nhiều kẻ hầu người hạ. Vả lại do công trình xa hoa như một biệt điện nên dân địa phương lúc bấy giờ cứ “lầu Ông Hoàng” mà gọi. Riết rồi chết luôn tên đó!”.
Ở ngay sau cụm tháp Pôsanư, nếu được đầu tư xây dựng, lầu Ông Hoàng sẽ là điểm thu hút khách du lịch trong và ngoài nước vì đây là thắng tích có vị trí cao và đẹp nhất Phan Thiết |
Tháng 7-1017, ông hoàng De Montpensier “gả” biệt thự trên đỉnh Bà Nài cho một chủ khách sạn người Pháp tên Prasetts... Về sau, vua Bảo Đại đã mua lại biệt thự. Vài chục năm sau, thi sĩ bạc mệnh Hàn Mặc Tử đã đến địa danh này và để lại nhiều kỷ niệm khiến lầu Ông Hoàng càng thêm ý nghĩa.
Lầu Ông Hoàng với chuyện tình Hàn Mặc Tử và Mộng Cầm
Nhắc đến lầu Ông Hoàng là nhắc đến nhà thơ Hàn Mặc Tử - bởi lẽ lầu Ông Hoàng là nơi hẹn hò và ngắm trăng của Hàn Mặc Tử và Mộng Cầm. Trong một bài thơ về Phan Thiết, ông có kể lại nơi này và gọi đó là "nơi đã khóc đã yêu thương da diết".
Về sau Mộng Cầm có nói về câu chuyện tình lãng mạn này, trong đó thổ lộ nơi ấy là nơi hẹn hò yêu đương của họ: "Một dịp thứ bảy đi chơi lầu Ông Hoàng, anh thổ lộ mối tình với tôi. Tôi có trả lời anh: Chắc là không thể đi đến chỗ trăm năm được, tôi nói trước để anh đừng hy vọng. Anh hỏi lý do. Tôi viện lẽ tôn giáo khác nhau, nhưng thật ra vì biết Hàn Mặc Tử mang chứng bệnh hiểm nghèo, không thể sống lâu được, ý tôi muốn một người chồng mạnh khỏe, tráng kiện".
Sau này nhạc sỹ Trần Thiện Thanh cũng đã có một ca khúc rất hay, được nhiều người nhớ đến về lầu Ông Hoàng cũng như câu chuyện tình của thi sĩ Hàn Mặc Tử. Bài hát có những câu mà rất nhiều người nhớ "Lầu ông Hoàng đó, thuở nào chân Hàn Mặc Tử đã qua. Ánh trăng treo nghiêng nghiêng, bờ cát dài thêm hoang vắng"...
Thắng tích thành phế tích
Đến thăm Phan Thiết, phần lớn du khách đều ghé thăm nhóm đền thờ công chúa Chăm (tháp Pôsanư) và sau đó leo dốc đến đỉnh đồi Bà Nài, nơi tọa lạc lầu Ông Hoàng đặng ngắm toàn cảnh bức tranh non nước Phan Thiết trong gió thổi lồng lộng và màu xanh ngút ngàn của đại dương.
Từ tháp Pôsanư, để đến được lầu Ông Hoàng, chúng tôi phải leo lên một mỏm dốc trơ cằn sỏi đá lởm chởm. Sau hơn trăm bước chân, không thể tin được khu vực hoang vắng đầy cỏ dại um tùm và ngôi nhà cao rệu rã trơ gạch kia chính là một trong những địa danh nổi tiếng ở Phan Thiết.
Lầu Ông Hoàng đó ư? Biệt thự 13 phòng hiện đại nhất Phan Thiết một thời đấy ư? Tất cả chẳng còn gì ngoài những hầm chứa nước được trùng tu và bỏ mặc cho đất đá, bụi bặm, mạng nhện, cỏ dại bám đầy.
Những bia đá tương truyền Hàn Mặc Tử từng đề thơ nay đã vỡ vụn |
Những tấm bia đá tương truyền Hàn Mặc Tử đã phóng bút tích đề ghi những bài thơ si tình với Mộng Cầm ngày nào nay đã thành gạch vụn. Lầu trăng nơi Hàn Mặc Tử từng ngắm trăng, làm thơ rệu rã và có nguy cơ sụp đổ bất kỳ lúc nào...
Bên trong lầu Ông Hoàng, hiện trạng lại càng thê thảm hơn. Qua lối vào chính và qua lỗ thủng do đạn pháo thời chiến, bất kỳ ai ghé mắt trông ngang đều có thể chiêm ngưỡng khung cảnh hỗn tạp với bao bịch, cỏ dại, mạng nhện và có cả bao cao su bên trong...
Trước sự hoang phế của thắng cảnh nổi tiếng về cảnh đẹp và ý nghĩa lịch sử, đầy thất vọng không ít du khách thốt lên: “Như vầy mà là lầu Ông Hoàng đó sao? Lầu tan hoang thì có!”.
Trên đỉnh đồi Bà Nài, Pháp sau đó đã cho xây dựng một hệ thống đồn bót với nhiều lô cốt nhằm khống chế toàn vùng Phan Thiết. Ngày 14-6-1947, cũng chính nơi đây đã diễn ra trận đánh ác liệt.
Tiểu đội thuộc đơn vị Hoàng Hoa Thám do đồng chí Nguyễn Minh Châu chỉ huy đã tiêu diệt nhiều lính Pháp, thu nhiều súng đạn, trong đó có một khẩu đại liên Vitke, một súng trung liên Bren và nhiều chiến lợi phẩm khác. Từ đó, người dân cũng quen gọi là “Chiến thắng lầu Ông Hoàng”.
Lầu Ông Hoàng là di tích thắng cảnh nổi tiếng của Phan Thiết, là địa danh rất được du khách từ khắp mọi nơi thường xuyên tìm đến thưởng lãm nhưng cùng với thời gian, sự bọt bèo của thắng tích đã khiến nhiều du khách thất vọng. Và theo nhiều cái rỉ tai nhau của những bước chân lãng tử nên giờ đây lầu Ông Hoàng đã không còn là điểm thu hút khách tham quan nữa.
Khung cảnh không mấy đẹp mắt dưới chân thắng tích |
Việc ngành du lịch Bình Thuận bỏ quên thắng tích này dù với lý do gì rõ ràng đã lãng phí một nguồn tài nguyên mà bằng mắt thường ai cũng thấy nơi đây sẽ là điểm nhấn về du lịch của Bình Thuận, sẽ mang về cho Bình Thuận khoản ngoại tệ không nhỏ nếu đầu tư xây dựng và khai thác hợp lý.
Bao giờ lầu Ông Hoàng không còn bị trùm màu? Bao giờ du khách gần xa được lưu trú trên ngọn đồi lịch sử, hay chí ít cũng được đứng trên lầu vang ngắm cảnh trong một không gian đầy hoa thơm chứ không phải là cỏ dại?... Câu trả lời là: “Chẳng biết đến bao giờ” bởi hàng chục năm qua thắng tích này vẫn nằm ngoài vùng phủ sóng của những người có trách nhiệm và tầm nhìn chiến lược về phát triển và kinh doanh du lịch.
Làng người Chăm ở Ninh Thuận: 50% trong tổng số 100.000 người Chăm tại Việt Nam sống tại Ninh Thuận. Tuy vậy, con số khiêm tốn đó không diễn tả hết được ảnh hưởng sâu rộng của văn hóa Chăm lên đời sống của người dân nơi đây.
Người phụ nữ Chăm trong trang phục truyền thống trên con đường dẫn vào làng Tuấn Tú |
Trong làng Chăm, có những ngôi nhà trồng hoa chămpa và chữ Chăm viết trên những biển hiệu cửa hàng. Chợ thường được dựng lên sơ sài trên bãi đất trống với vài mái lều. Đây đó, một hàng rào phơi đầy quần áo. Góc sân một ngôi nhà nhỏ có chuồng bồ câu nhiều tầng với những ô cửa tròn. Vào buổi sáng, nghe tiếng chim câu gù, từ trong nhà nhìn ra sân thấy nắng lóa mắt.
Làng rau Vân Sơn, Mỹ Hải |
Tôi thích ghé thăm những ngôi làng Chăm vào dịp lễ Katê, trên bàn ê hề các món ăn đãi khách. Người lớn say la đà trong những bữa tiệc viếng thăm lẫn nhau, những cô bé, cậu bé Chăm da ngăm đen, tóc xoăn, đôi mắt to băn khoăn lấp ló sau cánh cửa; trên đường đung đưa bóng váy dài.
Làng Mỹ Nghiệp dệt thổ cẩm và làng Bàu Trúc làm gốm là hai làng Chăm được khách du lịch biết đến nhiều nhất. Hai làng này nằm kề nhau, lần lượt về hai bên của Quốc lộ 1, cách Phan Rang - Tháp Chàm khoảng 10km về hướng Nam.
Khi chiều xuống, những đàn bò thong thả về chuồng |
Gốm Bàu Trúc được làm từ đất sét ven bờ sông Quao. Người làm gốm tin rằng đây là một bí quyết tạo nên sự độc đáo của gốm Bàu Trúc. Gốm được làm hoàn toàn bằng tay, nung thủ công bằng rơm và phân bò, nên mỗi sản phẩm là một tác phẩm nghệ thuật khác biệt và mỗi người thợ gốm Bầu Trúc là một nghệ nhân.
Gốm Bầu Trúc không trau chuốt đến tinh xảo như gốm Bát Tràng, kiểu dáng không đa dạng, hợp thời như gốm Bình Dương, mà ngay cả vẻ thô mộc cũng khác với gốm Phù Lãng. Chiếc bình gốm Bầu Trúc với lớp men nướng không đều tự nhiên, ẩn hiện những hoa văn Chăm, ngầm mang thông điệp riêng về một nền văn hóa độc đáo.
Gốm Chăm Bàu Trúc - Ảnh: H.Trang |
Làng dệt Mỹ Nghiệp (thuộc thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận, cách thị xã Phan Rang 12km về phía Đông Nam), có tên Chăm là Ca Klaing. Trên nền vải màu đen, đỏ mầu đặc trưng của thổ cẩm Chăm, có thể thấy những hoa văn hết sức đa dạng từ những khối hình học cơ bản, đến mỏ neo, chân chó, mây, kỳ nhông, rồng, phượng cách điệu. Hoa văn trên trang phục của người phụ nữ Chăm thể hiện tầng lớp, địa vị của người mặc.
Nằm kề ngay thành phố Phan Rang - Tháp Chàm còn có những làng rau. Ngay từ đầu đường Yên Ninh, rẽ phải là làng rau Văn Sơn, Mỹ Hải với những cánh đồng mênh mông lô hội, é, hành tỏi, hành tây, táo, cà chua, cà tím và nhiều loại rau khác. Cánh đồng rau xanh tốt và đẹp không kém gì làng rau du lịch Trà Quế của Hội An, giữa cánh đồng lại có cái giếng cổ nước trong veo. Những tép tỏi bé xíu có mùi thơm cay đặc biệt đã từ lâu trở thành một đặc sản của tỉnh Ninh Thuận.
Hàng rào làm nơi phơi quần áo |
Ninh Thuận còn là mảnh đất của làng muối và những cánh đồng muối bao la: Phương Cựu, Trí Hải. Xí nghiệp muối Trí Hải thuộc Công ty Cổ phần muối Ninh Thuận sản xuất tới 60.000 tấn muối/năm, là xí nghiệp đầu tiên áp dụng công nghệ muối bạt: làm muối có hệ thống bạt che mưa. Những cánh đồng mặn đầy nắng, có thể trở thành điểm đến biết bao ý nghĩa cho những người lữ khách từ thành phố.Lang thang trong những ngôi làng nhỏ quanh thành phố Phan Rang - Tháp Chàm là một cách thú vị để tìm và hiểu thêm về mảnh đất nhiều nắng gió này...
Chợ |
Anh em cậu bé chăn cừu |
Đàn cừu |
Cánh đồng muối Trí Hải |
No comments:
Post a Comment